Leerdoelen
Waarom zou ik leerdoelen gebruiken?
Er zijn verschillende redenen om met leerdoelen te gaan werken. Het gebruik van leerdoelen kan je helpen bij de volgende punten:
- jouw leerlingen duidelijk te maken wat er van ze verwacht wordt.
- jouw leerlingen meer eigenaarschap te geven.
- de bestaande methode los te laten en te variëren met materiaal op basis van de leerdoelen.
- kritisch naar je programma te kijken.
- formatief te gaan evalueren.
- vakoverstijgend te werken.
- te differentiëren in de les
Literatuur over leerdoelen:
Het boek: werken vanuit leerdoelen van Herman Rigter en Ilse Gmelig is een echte aanrader. Het boek is praktisch geschreven voor zowel de schooleiding als voor docenten. Het is schematisch en vanuit de praktijk geschreven. Er staan onder andere checklists in voor leeractiviteiten en ook de rol van de mentor/coach komt in het laatste hoofdstuk uitgebreid aan bod. In het boek staan praktijkvoorbeelden van verschillende docenten bij ieder hoofdstuk. *****
Wat, hoe, waarmee?
- Wat wil ik de leerlingen aanleren?
- Hoe wil ik dat de leerlingen aanleren?
- Waarmee wil ik dat de leerlingen aanleren
Leerdoelenlijst (wat)
- voor een periode (bijvoorbeeld van vakantie tot vakantie of van SE week tot SE week)
- voor een heel schooljaar
- voor een hele opleiding
Een leerdoelenlijst geeft inzicht in de samenhang tussen vakken op het gebied van kennis en vaardigheden.
- opstellen leerdoelenlijst met verplichte doelen (www.leerplaninbeeld.slo.nl)
- aanvullen leerdoelenlijst met vakgroep- en schooldoelen (evt. uit de methode of eigen materiaal)
- formuleren van leerdoelen in begrijpelijke taal voor leerlingen
Randvoorwaarden (hoe)
De randvoorwaarden zijn de didactische keuzes die gemaakt worden met elkaar als team of als school. Denk hierbij aan een lessentabel of een lesrooster. Bij mij op school werken we bijvoorbeeld met 80-minuten lessen en daarnaast vakflexlesuren. Dit heeft invloed op hoe je de leerdoelen gaat presenteren richting de leerlingen. Dit is de praktische kant maar bij dit onderdeel horen ook onderwerpen als: differentiatie en variatie in werkvormen, eigenaarschap, rol van de docent.
Keuze materiaal (waarmee)
Welke onderdelen uit de lesmethode ga je gebruiken, welke apps en tools ga je inzetten, ga je leerlingen keuze geven uit materialen of manieren van werken?
( Werken uit leerdoelen – Herman Rigter en Ilse Gmelig)
Soorten leerdoelen
| cognitief | inhoud |
| procesgericht | aanpak |
| metacognitief | leervaardigheden, leren leren |
| Regulatief/executief | sturen van eigen gedrag en emotie |
| Affectief/sociaal | functioneren binnen de groep |
Ik kan……………….
eenvoudige denkvaardigheden ————————> complexe denkvaardigheden ——————–>
Het is praktisch op je leerdoelenlijst in Excel te maken. Maak 3 kolommen aan: einddoel – leerlingendoel – begrippen. Door in Excel te werken kun je de volgorde nog gemakkelijk aanpassen. Maak een format voor je vakgroep of voor je school, hoe meer je samen kunt werken des te beter.
Zelf ben ik begonnen met mijn leerdoelenlijst voor vmbo 3 een klas die ik komend schooljaar ga lesgeven. Het document is nog niet af en zeker niet perfect. Het is een werkdocument waar ik na de zomervakantie mee verder wil gaan maar ik zet het op deze site ter inspiratie.
Leerdoelen formuleren
| 1. inhoud (wat) | 2. gedrag (hoe) | 3. didactiek (waarmee) |
|---|---|---|
| Ik kan: | ||
| mezelf voorstellen | door te praten in het Frans | in een gesprek met een klasgenoot of docent |
| een tekst met als onderwerp vakantie | samenvatten in mijn eigen woorden | in het schrift |
Tips:
Een leerdoel maken/bedenken voor leerlingen is dus nog niet zo een twee drie gedaan. De belangrijkste ervaring die ik heb opgedaan is:
- Gebruik niet teveel tekst.
- Zorg dat de drie componenten: inhoud/gedrag/didactiek in het leerdoel zijn terug te vinden.
- Gebruik niet teveel leerdoelen.
- Zet maar 1 werkwoord in je leerdoel.
Wel gebruiken
noemen
schrijven
tekenen
aanwijzen
oplossen
uitvoeren
analyseren
selecteren
demonstreren
construeren
verklaren
onderscheid maken tussen
Leerdoelkaarten
Vermijden
kennen
weten
begrijpen
inzien
inzicht hebben in
de betekenis kennen van
op de hoogte zijn van
Werken met leerdoelkaarten
Er zijn scholen die ervoor kiezen om niet meer of gedeeltelijk met de bestaande lesmethode te werken. Zij kunnen gebruik maken van de leerdoelkaarten die op de site van het SLO staan: https://www.slo.nl/thema/meer/10-14-onderwijs/leerdoelenkaarten/leerdoelenkaarten-moderne-vreemde-talen/
Er zijn leerdoelkaarten voor:
- Nederlands
- Moderne vreemde talen
- Rekenen en wiskunde
- Kunst en Cultuur
- Bewegen en Sport
- Mens en maatschappij (aardrijkskunde, geschiedenis)
- Mens en natuur (biologie, natuurkunde en techniek)
De leerdoelkaarten zijn een goed voorbeeld van hoe je leerdoelen per niveau kunt formuleren met als uitgangspunt de leerling.
De taxonomie van Bloom
Bloom heeft zes verschillende denkniveaus.
Niveau 1 en 2: oppervlakkig leren, reproduceren
Hogere niveaus: intensief leren : kennis toepassen, analyseren en evalueren en nieuwe kennis creëren. Dit kan bereikt worden door kennis uit verschillende bronnen aan elkaar te koppelen.
Denk na bij het vaststellen van leerdoelen wat een leerling echt moet kunnen of bereiken met het leren bij jouw vak. Wat zijn de algehele doelen, de grote ideeën?
Mocht je dat lastig vinden begin dan met het vaststellen van de leerdoelen en succescriteria per les of lessenserie. Na het vaststellen van de leerdoelen kunnen er activiteiten worden bij gezocht, die bijdragen aan het behalen van het leerdoel.
Formuleren van leerdoelen en succescriteria
Leerlingen weten wat het einddoel is en hoe dit bereikt kan worden? Bij het formuleren van leerdoelen zijn zowel de inhoud als de taal heel belangrijk.
- formuleer je doel vanuit het perspectief van de leerling dus begin niet met je kunt maar met ik kan.
- beschrijf een handeling, wat moet de leerling doen om zijn doel te bereiken?
- Succescriteria zijn afgestemd op het leerdoel: ze vormen de standaarden waaraan zowel leerlingen als leraar het succes kunnen afmeten in welke mate de leerlingen voldoen aan het leerdoel. Succescriteria geven leerlingen dus inzicht in de mate waarin ze hun leerdoel(en) (nog niet) bereikt hebben.
- Succescriteria bieden vertrouwen omdat ze leerlingen inzicht geven in wat ze beheersen en in de punten waar leerlingen nog aan kunnen werken en zich op ontwikkelen.
- Succescriteria maken het mogelijk (peer) feedback te geven en prestaties te beoordelen.